Bộ Công thương kiến nghị, cho phép áp dụng cơ chế bảo quản và hoán đổi linh hoạt đối với xăng dầu dự trữ quốc gia, nhằm khắc phục bất cập hiện hành, bảo đảm an toàn nguồn dự trữ và nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2026-2030.
Bộ Công thương vừa trình Quốc hội Dự án Nghị quyết về các cơ chế, chính sách nhằm tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy phát triển năng lượng quốc gia giai đoạn 2026-2030. Một trong những nội dung trọng tâm được đề cập là xử lý các bất cập trong công tác dự trữ xăng dầu – lĩnh vực đang bộc lộ nhiều vướng mắc từ khi Luật Dự trữ quốc gia được ban hành.
Nhiều bất cập trong quản lý dự trữ xăng dầu
Luật Dự trữ quốc gia được Quốc hội thông qua năm 2012, song quá trình triển khai cho thấy nhiều điểm chưa phù hợp với thực tế, đặc biệt trong lĩnh vực xăng dầu. Theo Bộ Công thương, việc quản lý xăng dầu dự trữ quốc gia hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu "linh hoạt, kịp thời, tránh lãng phí và thất thoát" như chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại Thông báo số 342-TB/VPTW.
Bộ đã nhiều lần báo cáo Chính phủ, đề xuất giải pháp tháo gỡ nhưng vẫn còn vướng mắc do một số nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Cụ thể, Điều 51 Luật Dự trữ quốc gia quy định hàng dự trữ phải được "cất giữ riêng", song quy định này đang bộc lộ hạn chế khi áp dụng cho mặt hàng xăng dầu.
Hiện Việt Nam chưa có kho dự trữ xăng dầu quốc gia do Nhà nước sở hữu; phần lớn kho chứa đều được thuê từ doanh nghiệp đầu mối. Việc yêu cầu tách riêng hoàn toàn khu vực bảo quản khiến chi phí đầu tư, vận hành và hao hụt tăng cao, làm giảm hiệu quả sử dụng hạ tầng.
Trong khi đó, xăng dầu là mặt hàng đồng nhất, hoàn toàn có thể kiểm soát được chất lượng và khối lượng thông qua hệ thống đo lường, quản lý điện tử và giám sát của cơ quan chức năng.
Từ đó, Bộ Công thương đề nghị cần sửa đổi quy định pháp lý để cho phép hình thức bảo quản linh hoạt, phù hợp với đặc thù mặt hàng và xu hướng quản lý hiện đại.
Cần cơ chế linh hoạt trong chuyển đổi chủng loại
Theo quy định hiện hành, danh mục xăng dầu dự trữ quốc gia phải tương ứng với các chủng loại kinh doanh phổ biến trên thị trường. Tuy nhiên, khi xu hướng tiêu dùng thay đổi (như chuyển từ DO 0,25S sang DO 0,05S hay RON 92 sang RON 95), việc chuyển đổi chủng loại gặp nhiều trở ngại.
Hiện quá trình này phải thực hiện bằng hình thức bán đấu giá hàng cũ và đấu thầu mua hàng mới – một quy trình kéo dài, không phù hợp với đặc thù biến động nhanh của giá xăng dầu thế giới.
Bộ Công thương chỉ ra rằng, cơ chế đấu giá - đấu thầu riêng rẽ dễ dẫn đến rủi ro chênh lệch giá, làm thất thoát ngân sách hoặc gây gián đoạn nguồn dự trữ. Thực tế, kể từ khi Luật Dự trữ quốc gia có hiệu lực đến nay, chưa một lần nào việc đấu giá xăng dầu dự trữ quốc gia được triển khai thành công.
Do đó, Bộ kiến nghị bổ sung cơ chế "hoán đổi hàng linh hoạt" để chuyển đổi chủng loại xăng dầu, bảo đảm an toàn, liên tục và hiệu quả trong quản lý dự trữ.
Bộ Công thương cũng đề xuất, trong trường hợp thuê bảo quản, xăng dầu dự trữ quốc gia có thể được cất giữ riêng hoặc chung với hàng kinh doanh của doanh nghiệp nhận bảo quản, với điều kiện đảm bảo đúng địa điểm, đủ số lượng, chất lượng và an toàn theo quy định. Doanh nghiệp được giao nhiệm vụ bảo quản phải thực hiện luân phiên đổi hàng để duy trì chất lượng, bảo đảm tính sẵn sàng của nguồn dự trữ.
Ngoài phương thức mua – bán truyền thống, Bộ cũng đề xuất cho phép chuyển đổi chủng loại xăng dầu dự trữ quốc gia thông qua hình thức hoán đổi trực tiếp, thay vì đấu giá.
Với những đề xuất trên, Bộ Công thương kỳ vọng Quốc hội sẽ xem xét, tạo hành lang pháp lý phù hợp hơn để đảm bảo an ninh năng lượng, nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực dự trữ quốc gia và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế trong giai đoạn mới.
